De benoemingsprocedure voor een nieuwe burgemeester duurt ongeveer 8 maanden.
Het selectieproces vindt grotendeels achter gesloten deuren plaats, om de privacy van sollicitanten te beschermen. Na de benoeming vinden regelmatig klankbordgesprekken plaats tussen een afvaardiging uit de gemeenteraad en de burgemeester.
Na zes jaar volgt een herbenoemingsgesprek. De zittende burgemeester weegt af of hij/zij voor herbenoeming in aanmerking wil komen en, zo ja, onder welke voorwaarden. De gemeenteraad formuleert een oordeel over het functioneren van de burgemeester, in de vorm van een aanbeveling inzake de herbenoeming. Wordt de burgemeester niet herbenoemd, dan volgt een nieuwe benoemingsprocedure. De commissaris van de Koning kan indien nodig tijdens de procedure een waarnemend burgemeester benoemen.
De stappen van een burgemeestersbenoeming zijn vertaald naar een heldere infographic. Gemeenten kunnen de pdf gebruiken om burgers op een laagdrempelige manier te informeren over dit proces. De belangrijkste stappen uit de benoeming zijn ook terug te lezen in de tijdlijn hieronder.
Burgemeestersbenoemingen, klankbordgesprekken en herbenoemingen
De procedure om te komen tot een kroonbenoemde burgemeester, de klankbordgesprekken met de gemeenteraad en herbenoeming.
Burgemeesters worden bij Koninklijk besluit benoemd. De commissaris van de Koning, de vertrouwenscommissie en de Minister van BZK spelen allen een rol bij het tot stand komen van de benoeming.
De gemeenteraad stelt een profielschets voor de nieuwe burgemeester op. De gemeenteraad bespreekt de profielschets met de commissaris van de Koning in een vergadering van de gemeenteraad. De gemeenteraad stelt uit zijn midden een vertrouwenscommissie in.
De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) stelt de vacature open op advies van de commissaris van de Koning. Sollicitanten schrijven een brief aan Zijne Majesteit de Koning en sturen die brief aan de commissaris van de Koning.
De commissaris van de Koning vraagt justitiële antecedenten op van de sollicitanten en selecteert kandidaten die in zijn of haar ogen benoembaar zijn.
De commissaris van de Koning overlegt met de vertrouwenscommissie uit de gemeenteraad over zijn of haar voorselectie en stelt daarna de uiteindelijke selectie vast.
De vertrouwenscommissie voert sollicitatiegesprekken met de geselecteerde kandidaten en brengt daarna advies uit aan de gemeenteraad. In dat advies geeft de vertrouwenscommissie gemotiveerd aan welke twee kandidaten zij aanbeveelt voor benoeming.
De gemeenteraad bespreekt in een besloten vergadering het advies met de vertrouwenscommissie en stelt de aanbeveling vast met daarop de namen van de twee beste kandidaten in volgorde van voorkeur (een aanbeveling bevat slechts bij hoge uitzondering één kandidaat). Alleen de naam van de kandidaat die bovenaan staat wordt openbaar gemaakt; de tweede naam blijft geheim.
De aanbeveling wordt door de gemeenteraad gestuurd aan de minister van BZK. Verder rapporteert de commissaris van de Koning aan de minister van BZK hoe de procedure is verlopen. De minister van BZK laat de als eerste aanbevolen kandidaat screenen. Dat betekent dat er naslag wordt gedaan naar de betreffende persoon door de AIVD en dat er een fiscaal onderzoek plaatsvindt. De minister van BZK spreekt met de kandidaat en draagt de kandidaat daarna voor benoeming voor bij de Koning. De Koning benoemt de burgemeester bij Koninklijk Besluit.
Bij benoemingen voor gemeenten met 50.000 inwoners of meer en bij hoofdsteden van provincies wordt de voordracht van de minister van BZK eerst besproken in de ministerraad.
Benoeming vindt plaats bij Koninklijk Besluit en wordt bekendgemaakt met een persbericht. De commissaris van de Koning beëdigt de burgemeester in de gemeenteraad.
Na de benoeming spreekt de burgemeester regelmatig met een afvaardiging van de gemeenteraad over elkaars functioneren om wederzijdse verwachtingen uit te spreken en, indien nodig, bij te sturen. Daarbij kan ook met externe actoren worden gesproken.
De gemeenteraad en de burgemeester maken afspraken over de frequentie en vormgeving van de gesprekken. De commissaris van de Koning ontvangt een afschrift van de verslagen.
Voor het einde van de benoemingstermijn van zes jaar weegt de zittende burgemeester af of zij/hij voor herbenoeming in aanmerking wil komen en, zo ja, onder welke condities. De gemeenteraad formuleert een oordeel over het functioneren van de burgemeester in de vorm van een aanbeveling inzake de herbenoeming.
De commissaris van de Koning ziet toe op de kwaliteit van het herbenoemingsproces, pleegt zo nodig overleg met betrokkenen en brengt advies uit aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de aanbeveling van de gemeenteraad.
De burgemeester wordt herbenoemd bij Koninklijk Besluit.
