Binnen de waterschappen
Anders dan provincies en gemeenten, die veel verschillende taken hebben, houden waterschappen zich voornamelijk bezig met het beheer van het water en de zorg voor de techniek die het water onder controle moet houden (waterstaatszorg). Het bestuur van een waterschap bestaat uit een dijkgraaf, een dagelijks bestuur en een algemeen bestuur. Sommige waterschappen noemen zich hoogheemraadschap. Dit is historisch zo gegroeid, maar verder is er geen geen verschil met andere waterschappen.
De waterschappen kennen drie bestuursorganen: het algemeen bestuur, het dagelijks bestuur en de dijkgraaf (vergelijkbaar met de burgemeester bij een gemeente). Waterschappen hebben een zogeheten monistische bestuursvorm, waarbij de leden van het dagelijks bestuur ook lid zijn van het algemeen bestuur. De dijkgraaf is wél lid van het dagelijks bestuur, maar niet van het algemeen bestuur. De leden van het algemeen bestuur worden iedere 4 jaar democratisch gekozen, met uitzondering van 4 zogenaamde geborgde zetels. Van die zetels worden er 2 toegewezen aan beheerders van natuurterreinen en 2 aan agrariërs.
Taken van een waterschap
Zorg voor waterkeringen
Door al het water in en om Nederland is het gevaar van overstromingen groot. Met waterkeringen als dijken wordt (een teveel aan) water tegengehouden. Het Rijk is verantwoordelijk voor het beheer van de kustlijn, veel dijken langs de grote rivieren en dammen zoals die in Zeeland bestaan. De waterschappen beheren op hun beurt ook een aantal dijken langs de grote rivieren. Daarnaast onderhouden ze dijken en andere waterkeringen van kleinere watergangen.
Zorg voor de hoeveelheid water
Bij deze taak gaat het om het beheer van het oppervlaktewater in een bepaald gebied. Het (oppervlakte)water mag niet te hoog, maar ook niet te laag staan. Dat kan voor een deel worden geregeld door een juiste aan- en afvoer van water. Het Rijk beheert het water van de grote rivieren en het IJsselmeer, terwijl de waterschappen regionaal het waterpeil regelen en bewaken. Het gaat daarbij om kleinere rivieren, kanalen, sloten en beken.
Zorg voor de kwaliteit van het water
De waterschappen zorgen voor de zuivering van het afvalwater, dat door huishoudens en bedrijven op het riool wordt geloosd. Daartoe beheren de waterschappen meer dan 350 rioolwaterzuiveringsinstallaties. In en om het water werken veel waterschappen (in samenwerking met stakeholders) ook aan een gezonde leefomgeving voor plant en dier.
Zorg voor de water- en vaarwegen
Hieronder valt het uitbaggeren van water- en vaarwegen, het onderhouden en bedienen van sluizen en bruggen en de zorg voor beschoeiingen en bermen.
De waterschappen zorgen voor zuivering van het rioolwater. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor aanleg en onderhoud van riolering. Waterleidingbedrijven zijn verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening. De waterschappen werken nauw samen met de waterleidingbedrijven Tot slot hebben waterschappen samen met provincies en gemeenten een rol in het beheer van grondwater.
Raakvlakken
Het waterschap heeft raakvlakken met provincies en gemeenten op de terreinen ruimtelijke ordening, natuurbeheer en milieubeheer. Een goede afstemming van het beleid tussen waterschappen enerzijds en gemeenten en provincies anderzijds is nodig.