Blog: voortdurende aandacht voor integriteit nodig

Bovendien: de wereld verandert en dat levert nieuwe risico’s op voor de integriteit van ons bestuur. Belangrijke ontwikkelingen zijn de digitalisering, de opkomst van sociale media en het overdragen van rijkstaken aan gemeenten. Lokale bestuurders krijgen te maken met steeds grotere belangen en steeds geavanceerdere manieren om die belangen te dienen.

Uit onderzoek blijkt dat activiteiten die de democratische rechtsorde ondermijnen steeds vaker voorkomen en soms ook diep in de samenleving geworteld zitten. Het gaat dan bijvoorbeeld over het intimideren van politieke ambtsdragers, het financieren van antidemocratische organisaties, en het verspreiden van nepnieuws ter beïnvloeding van verkiezings- en besluitvormingsprocessen. Dat zijn serieuze bedreigingen voor ons openbaar bestuur.

Er is dus werk aan te winkel. Maar hoe pak je zoiets eigenlijk aan? Integriteitsbeleid is niet zo eenvoudig. Ik geloof er niet in dat je mensen die dat niet zijn, integer kunt maken.

Wat je wel kunt doen, is politieke ambtsdragers goed informeren, toerusten, ondersteunen en begeleiden. Zodat ze vroegtijdig zicht hebben op risico’s en bedreigingen en handvatten hebben om zichzelf en burgers tegen deze risico’s te wapenen.

Dat kan bijvoorbeeld door een betere screening van lokale bestuurders. Dit is in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van politieke partijen. Screening begint met een open en indringend gesprek. Daarna volgt een risicoanalyse op basis van een door een kandidaat ingevulde vragenlijst en open bronnenonderzoek naar nevenfuncties en mogelijke financiële belangen.

Niet overal wordt dit even grondig aangepakt. En soms volstaat deze aanpak ook niet. De minister van Binnenlandse Zaken heeft daarom aangekondigd te onderzoeken of de mogelijkheden voor screening van wethouders en gedeputeerden kunnen worden uitgebreid.

Het zijn kleine stappen, maar met kleine stappen komen we ook vooruit.

Besturen is mensenwerk, dus laten we niet de illusie hebben dat we integriteitsschendingen helemaal kunnen uitbannen. Transparancy International waarschuwt dat ook de landen aan de top van de ranglijst niet immuun zijn voor ondermijnende transacties, belangenverstrengeling of ondeugdelijke boekhouding.

Voortdurende aandacht voor integriteit is dus geboden. In het belang van een effectief en geloofwaardig openbaar bestuur.

Dit artikel verscheen eerder in het Burgemeestersblad, van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters.