Integriteit en Veiligheid

Veiligheid politieke ambtsdragers

Voor politieke ambtsdragers is het belangrijk dat zij gemakkelijk benaderbaar zijn en open in de samenleving kunnen staan. De besluiten die zij nemen, treffen burgers vaak rechtstreeks. Zij kunnen voor hen verstrekkende gevolgen hebben. Dat kan bij burgers emoties oproepen en leiden tot grensoverschrijdend gedrag zoals:

• uitschelden en beledigen;
• persoonlijke bedreiging of bedreiging aan het adres van familie;
• stalken en fysieke agressie.

Het effect van dit grensoverschrijdend gedrag kan aanzienlijk zijn. De infographic met hulpmiddelen per doelgroep en fase biedt overzicht van producenten en diensten over het omgaan met agressie, bedreigingen en intimidatie.

Integriteit politieke ambtsdragers

Van politieke ambtsdragers wordt verwacht dat zij van onbesproken gedrag zijn. Het ministerie van BZK faciliteert en ondersteunt daarom decentrale politieke ambtsdragers in het bevorderen van de integriteit en de omgang met integriteitsvraagstukken. Hiervoor zijn er per fase van de integriteitscyclus verschillende producten en diensten ontwikkeld.

1. Werving- en selectiefase

Voor het werven van kandidaat-politici die van onbesproken gedrag zijn, bestaan hulpmiddelen die werving- en selectiecommissies kunnen inzetten. Zo is er de Handreiking integriteitstoetsing van kandidaten voor decentrale politieke partijen; voor het gebruik hiervan is een korte animatie (iets meer dan een minuut) ontwikkeld. De Handreiking is bedoeld voor de werving en selectie van kandidaten door een politieke partij. Dit document bevat alle informatie die relevant is in dit stadium plus negen praktische tools. De negen tools (hieronder geïllustreerd) zijn ook afzonderlijk samengevat in de korte en handige factsheet Tools voor de integriteit en weerbaarheid van kandidaat-volksvertegenwoordigers.

Gemeenteraadsverkiezingen 2026

In opmaat naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 zijn deze tools en allerlei aanvullende (verwijzingen naar) nuttige instrumenten ook centraal verzameld op een aparte webpagina. Hier is ook een inspirerend interview te vinden met burgemeester Han Weber van Zuidplas, die vertelt hoe hij in zijn gemeente in verkiezingstijd en daarbuiten werkt aan het thema weerbaarheid.

2. Tijdens het ambt

Bevordering van bestuurlijke integriteit (verantwoordelijkheid van voorzitter). Hulpmiddelen:

• Handreiking Integriteit Politieke ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen geldt al algemene leidraad. Deze Handreiking bevat de modelgedragscodes voor volksvertegenwoordigers en (dagelijks) bestuurders;
• Trainingen en dilemmasessies: Individueel, e-learningmodules voor raadsleden en statenleden op het digitaal leerplatform en sessies per raad/college. Zo kregen alle griffiers eind 2019/begin 2020 train de trainer-module ‘Integriteit/Morele oordeelsvorming’ aangeboden.

3. Bij integriteitsdilemma of -schending

• Intern beraad met lokale driehoek (griffier-CdK/bgm-provincie/gemeentesecr.);
• Advies en ondersteuning vanuit de politieke partij, CdK en/of het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur;
• Advies aan de CdK of burgemeester bij te nemen stappen bij een (vermeende) integriteitsschending door het Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers (SIPA).

Meer informatie over bestuurlijke integriteit van Nederlandse politieke ambtsdragers staat in de toolkit van de VNG.

Verantwoorden over kosten en voorzieningen

Politieke ambtsdragers moeten zich altijd kunnen verantwoorden over de vergoeding van kosten of het gebruik van voorzieningen. Ze moeten verantwoord met publiek geld omgaan en hun kosten inzichtelijk kunnen maken. Declaraties van bewindspersonen worden gepubliceerd op de pagina's van de ministeries.

Regels rond nevenfuncties

Heeft een politieke ambtsdrager een nevenfunctie? Dan gelden er regels voor openbaarmaking van de nevenfunctie en de inkomsten daaruit. Daarnaast kunnen regels gelden voor de verrekening of afdracht van inkomsten uit de nevenfunctie.

Voor ambtsgebonden nevenfuncties gelden andere verrekenregels dan voor niet-ambtsgebonden nevenfuncties. Ambtsgebonden nevenfuncties zijn nevenfuncties die iemand automatisch heeft als hij of zij een bepaald ambt uitoefent. Niet-ambtsgebonden nevenfuncties vervult iemand op persoonlijke titel.