Integriteit en weerbaarheid richting de gemeenteraadsverkiezingen van 2026
Woensdag 18 maart 2026 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Daar komt heel wat bij kijken, niet in de laatste plaats voor lokale politieke partijen die aan de slag gaan met het werven en selecteren van geschikte kandidaten voor op hun kieslijst. In samenwerking met het Netwerk Weerbaar Bestuur delen we op deze pagina een aantal tools, tips en suggesties die u kunnen helpen bij het werven en selecteren.
Handreiking Integriteitstoetsing
Als politieke partij ben je er verantwoordelijk voor dat de cultuur in de partij er één is waarin integer handelen de norm is. Integere politieke ambtsdragers dragen bij aan een betrouwbare en weerbare democratie. Bij het werven van kandidaat-raadsleden is het daarom van belang dat er aandacht is voor thema’s als integriteit en weerbaarheid. De Handreiking integriteitstoetsing van kandidaten voor decentrale politieke partijen bevat een overzicht van informatie die relevant is bij het werven van kandidaat-politici die van onbesproken gedrag zijn, inclusief negen praktische tools.
Ik breng bij partijen nadrukkelijk de tools onder de aandacht die het ministerie heeft ontwikkeld. Ze helpen om na te gaan wat voor vlees je in de kuip hebt - Han Weber, burgemeester Zuidplas
Burgemeester Han Weber van Zuidplas vindt de tools zeer behulpzaam. In een uitgebreid interview vertelt hoe hij binnen zijn gemeente omgaat met het onderwerp integriteit.
Wat er verder is
Naast de hiervoor genoemde Handreiking is er ook een bijbehorende animatie, een factsheet en het Handboek integriteit voor politieke ambtsdragers van decentrale overheden waarin alle beschikbare handvatten zijn gebundeld:
- een korte animatie over het belang en de inhoud van de Handreiking;
- de factsheet Tools voor de integriteit en weerbaarheid van kandidaat-volksvertegenwoordigers: hierin zijn de negen tools uit de Handreiking afzonderlijk samengevat;
- het Handboek integriteit voor politieke ambtsdragers van decentrale overheden.
In de onderstaande video wordt door onder meer Emile Roemer (gouverneur/commissaris van de Koning in Limburg) nog eens benadrukt hoe belangrijk het is te weten wat voor mensen je als politieke partij binnenhaalt.
Weerbaarheidscheck politieke partijen
In aanvulling op de Handreiking integriteitstoetsing is er ook de weerbaarheidscheck speciaal voor politieke partijen. Deze is specifiek gericht op de netwerken van kandidaat-raadsleden en de risico’s die er zijn op het moment dat iemand daadwerkelijk actief wordt in de politiek. De weerbaarheidscheck is een kant-en-klare gespreksleidraad voor kandidaat-raadsleden en kandidaat-wethouders. In een korte instructievideo wordt nader duiding gegeven aan deze weerbaarheidscheck.
Samenstellen kandidatenlijsten
Op weg naar de verkiezingen in 2026 biedt het Kennispunt een leerlijn voor lokale partijen. Onderdeel daarvan is de training voor kandidaatstellingscommissies over het selecteren van sterke kandidaten en het voeren van lastige gesprekken. Ook komen concrete handvatten om integriteit en weerbaarheid bespreekbaar te maken voorbij. Daarnaast organiseert het Kennispunt voor leden van lokale politieke partijen die zicht hebben op een verkiesbare plek door het hele land ook zogenaamde Raadsleden Academies. Dit helpt hen om zich goed voor te bereiden op het raadswerk.
Het Kennispunt Lokale Politieke Partijen biedt veel tips en suggesties voor het scouten en werven van kandidaat-raadsleden. Ook het initiatief Raad voor 2026 van de Gelderland Academie biedt nuttige informatie over scouting en werving. Specifiek leest u hier meer over het betrekken van jongeren bij de politiek.
Kijk breed
De training Selecteren zonder vooroordelen kan eveneens relevant zijn. Vaak zijn we op zoek naar een ‘klik’ met een kandidaat. Maar vind je dan ook de beste match? Door (onbewuste) vooroordelen kun je mensen uitsluiten waardoor de beste kandidaat niet op de juiste plek belandt. Dat laatste geldt misschien ook wel voor mensen met een fysieke of andere beperking. Voor hen kan het door obstakels die zij ervaren minder vanzelfsprekend zijn om mee te doen in de politiek. Terwijl zij net als ieder ander prima geschikt zouden kunnen zijn om als raadslid te functioneren. Heeft u personen in uw netwerk die een beperking hebben en die overwegen om politiek actief te worden? Of ziet u zelf potentie in deze mensen? Wijs ze dan vooral op het Diversiteitsplein, een online platform waarop mensen met een beperking die politieke ambities hebben elkaar kunnen ontmoeten en tips, suggesties, … kunnen uitwisselen.
Verklaring Omtrent het Gedrag
Heeft u eenmaal kandidaat-raadsleden op het oog? Dan is het raadzaam om voor hen een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) op te vragen. De VOG is een verklaring waaruit blijkt dat het strafrechtelijke gedrag van een kandidaat in het verleden geen bezwaar vormt voor de kandidaatstelling als raadslid. Justis, de screeningsautoriteit van het ministerie van Justitie en Veiligheid, is verantwoordelijk voor het verstrekken van de VOG. Het proces van de aanvraag voor een VOG dient in ieder geval afgerond te zijn vóór de dag van kandidaatstelling, deze vindt plaats zes weken voor de dag van de gemeenteraadsverkiezingen. Meer informatie over de VOG en het in gang zetten van een aanvraag voor kandidaat-raadsleden is te vinden op de site van Justis.
Contact
Heeft u vragen naar aanleiding van bovenstaande? Stuur dan een mail naar info.openbaarbestuur@minbzk.nl